کلیساهای تاریخی ایران زیاد هستند اما در میان آنها سه کلیسا به نام‌های قره کلیسا، سنت استپانوس و زور زور از همه معروف‌تر و مشهورترند و در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.

به گزارش خبرنگار مهر، نهمین اثر تاریخی ایران که در فهرست میراث جهانی قرار گرفت، کلیساهای استان آذربایجان غربی و شرقی بود که هر دوی این استان‌ها را جزو شهرهای پرگردشگر و مهم ایران کرده است.

سه کلیسای اصلی سنت تاتاووس (قره کلیسا)، سنت استپانوس، زور زور و چند بنای اطراف آن، همراه دهکده‌ها و قبرستان پرونده ثبت جهانی این کلیساها را تشکیل می دهد.

کلیسای سن استپانوس، یا کلیسای استفانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است در استان آذربایجان شرقی واقع شده‌است. این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شده‌است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.  

کلیسایی تاریخی در منطقه مرزی 

محوطه کلیسا در قلب کوه‌ها و در میان طبیعت سبز منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفته‌است و  مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد.

در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به‌جای آورند.

دومین کلیسای مهم پرونده ثبت جهانی کلیساهای ایران در استان آذربایجان غربی ایران قرار دارد که فرمان شاه عباس اول صفوی در حمایت از ارمنیان بر روی سردر آن دیده می‌شود. عباس میرزا ولیعهد فتح‌علی‌شاه نیز تزئیناتی بر آن افزود.

قره کلیسا، مزار تادئوس (طاطاؤس) مقدس يكي از حواريون عيسي مسيح است. «تادئوس مقدس» که یکی از حواریون عیسی مسیح و از بنیان‌گذاران کلیسای ارمنی است، در سال ۶۶ میلادی بخاطر بشارت مسیحیت به قتل رسید. مقبره وی در قره‌کلیسا قرار دارد و به صورت یکی از زیارتگاه‌های مهم ارمنيان از آن یاد می‌شود.

کلیسای مریم مقدس یا زور زور بازسازی شده است

کلیسای مریم مقدس که به نام کلیسای «زور زور» نیز معروف است، در استان آذربایجان غربی و نزدیک به قره کلیسا قرار گرفته بنای اولیه آن تا ارتفاع ۵۰ متر بالاتر از سطح دره قرار داشت ولی به علت اینکه پس از آبگیری سد بارون ممکن بود در عمق دریاچه پشت سد قرار بگیرد توسط سازمان میراث فرهنگی و همکاری شورای خلیفه گری ارامنه آذربایجان به ارتفاعات کنار دریاچه منتقل و در آن نقطه مجددا بازسازی شد.

پلان کلیسای مریم مقدس هم از داخل و هم از خارج صلیبی شکل بوده است. پس از تغییر مکان کلیسا به بالای بلندی مشرف به دریاچه آن را بر روی صفه ای بنا نموده و آن قسمت هایی از کلیسا را که در محل نخست خود تخریب شده بود با استفاده از سنگهای جدید مرمت کردند.