درهای ورودی با درکوب سنگین که ما را از یک راهرو به حیاطی بزرگ و خانه ای با معماری سنتی می رساند ، نگاهی می اندازیم به سبک طراحی داخلی خانه های قدیمی ایران.

معماری سنتی و طراحی داخلی خانه های قدیمی ایران

از نامش پیداست که آثار ایده های خاص و کاملا متفاوت با طراحی دکوراسیون داخلی امروزی یا همان مدرن در خود دارد که به عقیده ی اکثر صاحب نظران جزو بی نقص ترین طراحی ها بوده است چرا که بدون هیچ ابزار پیشرفته ای با این همه ریز بینی خانه هایی ساخته می شد که طراحان آینده هم از آن الهام خواهند گرفت. معمارهای سنتی تمام هم و غمشان معطوف به داخل خانه بود و نمای خانه چندان اهمیتی برایشان نداشت. متنوع ترین و پرکارترین قسمت خانه اندرونی بود تا ساکنان خانه احساس خستگی و تکرار نکنند. حیاط اندرون هیچ راهی به جز راهروی ورودی نداشت که آن هم پیچ و تاب می خورد تا ساکنان خانه از چشم نامحرم دور نگه داشته شوند. همه اینها باعث شده کهمعماری خانه های سنتی ایران را یک معماری درونگرا بنامند.
اتاق ها در یک خانه سنتی براساس اهمیت و کاربردشان دور تا دور حیاط چیده می شدند. اتاق های تابستانی معمولا روی ضلع جنوبی قرار می گرفتند تا در طول روزهای تابستان، کمتر در معرض آفتاب باشند و اتاق های زمستان نشین، روبه روی اتاق های تابستانی و دقیقا روی ضلعی می نشستند که در طول روز، بیشترین آفتاب به آنها بتابد. باقی فضاها هم مثل انبار، آشپزخانه و اصطبل در ردیف دوم و پشت اتاق ها جا می گرفتند.
از در یک خانه ایرانی که بروی تو، می افتی وسط یک فضای سرپوشیده که به اش می گفتند هشتی. بعد با یک زاویه 90 درجه، جلویت یک راهرو که گاهی اوقات می توانست شیب کمی هم داشته باشد قرار می گرفت. به انتهای راهرو که می رسیدی، اگر غریبه بودی به بیرونی راهنمایی می شدی و اگر آشنا بودی و محرم ساکنان خانه، می توانستی مستقیم پا به اندرونی بگذاری.
خانه ها و حیاط های بزرگ خانه های قدیمی، همیشه طوری ساخته می شدند تا از بهترین جهت تابش نور خورشید استفاده کنند، از بادهای نامناسب و توفان های منطقه ای در امان باشند و رو به سمت بادهای مطبوع داشته باشند.
حیاط خانه های مناطق کویری، حداقل نیم متری پایین تر از سطح کوچه بود. در بعضی خانه ها حتی وسط حیاط اصلی هم می توانید یک حیاط عمیق تر به نام «گودال باغچه» ببینید. تمام این تمهید ها برای عمیق کردن حیاط و سایه گیر بودن و خنک شدن خانه است.

معماری سنتی است و کوبة درش:

توی یک خانه ایرانی تفکیک فضاهای زنانه و مردانه از همان دم در شروع می شد. مهمان خانه سنتی اگر یک زن بود حلقه با صدای زیر را می زد تا خانم خانه در را برایش باز کند واگر مرد بود کوبه مردانه را می زد تا وقتی صدای بم آن از توی خانه به گوش می رسید، مرد صاحبخانه بیایید و به مهمان خانه خوشامد بگوید

معماری سنتی دراتاق ها:

نقاشی های روی دیوارها و گچ کاری های توی اتاق با فرش لچک ترنج و پشتی های دستبافی که بانوی خانه توی اتاق می چید، جمعا می شدند یک اتاق ایرانی. آن زمان ها توی خانه اغنیای شهر، اتاق ها برای استفاده در فصل های خاص طراحی می شدند، مثلا این اتاق بیشتر در فصل زمستان مورد استفاده قرار می گرفته. این را می شود از سقف کوتاه اتاق حدس زد. اتاق های زمستان نشین به خاطر اینکه زودتر و با هزینه کمتری گرم شوند، جمع و جور و با سقفی کوتاه ساخته می شدند، برخلاف اتاق های تابستان نشین که وسیع و مرتفع

معماری سنتی مطبخ:

من و شما به اینجا می گوییم آشپز خانه اما پدربزرگ و مادربزرگ هایمان به آن مطبخ می گفتند. مطبخ ها چون پشت اتاق های اصلی ساخته می شدند، تنها راه دسترسی شان به نور، سوراخ هایی بود که در سقفشان کار گذاشته می شد. آن ردیف سوراخ های هلالی شکل پایین عکس هم لابد اجاق های این مطبخ بزرگ بوده اند.

معماری سنتی خانه های قدیمی با مطبخ های بزرگ

معماری سنتی و زیبایی پنجره:

کافی بود کمی از صبح بگذرد و خورشید توی آسمان بالا بیاید تا با اولین اشعه های آفتاب، اتاق ارسی پر از لکه های رنگی نور شود؛ لکه هایی که کم کم تا انتهای دیوارهای پر از طاقچه بالا می رفتند. البته این پنجره های بزرگ پر از شیشه که تمام دیوار رو به حیاط را می گرفتند، فقط به خاطر زیبایی ساخته نشده بودند؛ در و پنجره سازها این پنجره ها را به اشکال کوچک هندسی تقسیم می کردند تا فقط قسمتی از آفتاب، حق عبور از دریچه های پر شده از شیشه های رنگی را داشته باشد. با این روش، آفتاب گرم مناطق کویری ملایم تر و قابل تحمل تر می شد.

معماری سنتی و بادگیرها:

یکی از بادگیرهای منحصر به فرد خانه های ایران. بادگیرها همراه حوض پر از آب وسط حیاط، یک سیستم تهویه مطبوع می ساختند. بادگیرها طوری ساخته می شدند که وقتی باد از دریچه هایشان می گذشت، مکش ایجاد می شد. کانال های هوا هم که تا اتاق ها کشیده شده بودند، هوای داخل اتاق را به داخل خود می کشیدند و از راه دهانه ها به بیرون می فرستادند. جایگزین هوای اتاق، هوایی بود که از توی حیاط از روی حوض و از لابه لای درختان و گل ها می گذشت و اتاق را پر از هوای خنک و خوشبو می کرد.

معماری سنتی حیاط خانه های قدیمی ایرانی:

حیاط قلب خانه سنتی بود. اتاق های ریز و درشت خانه دورتادور حیاط چیده می شدند و نور، هوا و چشم انداز خودشان را از حیاط می گرفتند. توی خانه های قدیمی اعیانی، 3 جور حیاط پیدا می شد؛ حیاط نارنجستانی که آن قدر کوچک بود که می شد توی زمستان حتی سقفش را پوشاند، حیاط بیرونی که تقریبا عمومی بود و برای جشن ها و مناسبت های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت و بالاخره حیاط اندرونی که مثل همین حیاط خانه بروجردی ها، مخصوص استفاده اهل خانه بود. این حیاط اندرونی گاهی آن قدر بزرگ و سرسبز بود که برای خانه حکم یک باغ را داشت.

معماری سنتی خانه ای با سردر:

آن قدیم ندیم ها که شهرها این قدر پایین شهر و بالا شهر نداشتند، خانه فقیرفقرا و اغنیا کنار هم توی یک کوچه، واقع بود. از روی نمای خانه هم اصلا نمی شد حدس زد که صاحبخانه فقیر است یا متمول چون نمای همه خانه ها از کاهگل بود. تنها نشانه در ظاهر خانه که خبر از مال و منال صاحبخانه می داد، همین سردرهای تزئین شده و مجلل بودند.

معماری سنتی باحوضخانه ها:

این هم یکی دیگر از تمهیداتی که معمارهای سنتی برای گذران تابستان های گرم، پیش پای مردم مناطق کویری می گذاشتند.

حوضخانه ها که زیر یک سقف برپا می شدند، محل تجمع افراد خانواده دور هم در روزهای تابستان بود. پای ثابت این تجمع ها هم قلیان، شربت و فالوده بود. خیلی مواقع زیرزمین خانه ها با یک حوض تبدیل به حوضخانه می شد و بادگیرها هم وارد صحنه می شدند. باد ایجاد شده در زیرزمین، از روی آب در جریان می گذشت و زیرزمین را تبدیل به یک یخچال تمام عیار می کرد.

.