حمام تاریخی چهارفصل اراک

بناي تاريخي حمام چهار فصل اراک که هم اکنون به عنوان موزه آثار تاريخي کاربرد دارد , يکي از زيباترين آثار معماري به جاي مانده از ادوار گذشته است. اين اثر تاريخي دوره قاجاريه توسط شخصي به نام حاج محمد ابراهيم خوانساري با سه قسمت مجزاي مردانه , زنانه و اقليتهاي مذهبي بنا شده است . در حال حاضر از مجموعه مساحت ۱۶۰۰ متري اين بنا ۹۰۰۰ مترمربع آن كه شامل سربينه مردانه و گرمخانه است بازسازي و مورد بهره برداري قرار گرفته است كه بخش رخت كن مردانه و هشتي بين گرمخانه و رخت كن به موزه تابستاني شناسي تبديل شده است . اشياء به نمايش گذاشته شده در آن مربوط به دوران قبل و بعد از اسلام بوده و اشياء اين بخش شامل ابزار و وسايل روشنايي ، قهوه خانه ، وسايل حمام ، اسناد و قباله ها و قرآن هاي خطي است . هنرهاي سنتي مانند كارگاه گيوه كشي و فرش بافي نيز بخشي از اين مكان را به خود اختصاص داده است

حمام چهارفصل اراك كه سنگ بناي آن در دوره قاجاريه توسط شخصي به نام حاج محمد ابراهيم خوانساري نهاده شد، ميراثي ارزشمند است كه نمونه يي از معماري سنتي ايراني را فراروی بیننده می نهد .وجه تسميه اين بناي تاريخي به «چهار فصل» به واسطه نقوشي از فصول چهارگانه سال است كه در چهارگوشه اين حمام توسط دستان با ذوق هنرمندان نقاش و كاشيكار حك شده است .
حسين زنده دل يكي از محققان فرهنگي استان مركزي گفت:ساختمان اين حمام قديمي كه هم اينك به گنجينه آثار باستاني تبديل شده است داراي دو قسمت مجزا براي استحمام مردان و زنان است و شكل طراحي بناي آن در نوع خود كم نظير است. كاشيهاي به كار رفته در سربينه حمام چهارفصل با رنگهاي متنوع و جذاب همراه با پيچكهاي زيباي ستونهاي آن در جای جای این حمام جلوه خاصی به آن داده است .
قسمت زنانه اين حمام نيز داراي سربينه واحد است و گرمخانه آن بخشهاي خصوصي وعمومی را شامل می شود .
ابوالفضل فراهاني مدير ميراث فرهنگي استان مركزي گفت: حمام چهار فصل اراك كه در سال۱۳۵۳ در فهرست آثار ملي ايران ثبت شد و به دليل طراحي خاص و ويژگيهاي معماري از معدود آثاري است كه در زمينه تحقيقات مردم شناسي و ابنيه فرهنگي از اهميت زيادي برخوردار است .اين گرمابه قديمي با مساحتي بالغ بر يك هزار و ۶۰۰متر مربع در مركز شهر اراك واقع شده و در ساخت آن از مصالحي نظير سنگ، آجر، كاشي و چوب بهره گرفته شده است.
كف واحدهاي معماري اين گرمابه نسبت به سطح خيابان سه متر پايين تر است و اين اختلاف سطح باعث مي شده بدون صرف هزينه آب از كهريز همجوار حمام به داخل خزينه هدايت شود . رختكن حمام چهارفصل اراك فضاي هشت ضلعي است كه به وسيله هشت ستون استوار است كه ستونها و ديواره هاي رختكن به شكلي زيبا با كاشيها و خشتهاي قالبي در رنگهاي زرد، آبي، سبز، سفيد، مشكي، خاكستري، قرمز و نارنجي تزيين شده است.
موضوعات و طرحهاي كاشيها شامل انواع گل و بوته، درختان انگور، سرو و صنوبر، مناظري از رودخانه ها و چشمه ها و شاخه هاي گل با پرندگان در ميان آنها، جدال شير و گاو و يا شير و اژدهاي چندسر و افراد نظامي به صورت ايستاده با شمشيرهاي كشيده است.وجود يك سربينه با يك گرمخانه ديگر براي استفاده اقليتهاي مذهبي از ديگرويژگيهاي اين حمام تاریخی است .
به دليل ارزشهاي تاريخي و معماري اين بنا، گرمابه چهارفصل اراك در سال۱۳۷۳ به گنجينه مردم شناسي و باستان شناسي استان مرکزی تبدیل شده است .
هم اينك با مرمت و بازسازي اين حمام بيش از يك هزار اثر تاريخي متعلق به دورانهاي پيشين شامل سكه، اشياي جنگي و ظروف قديمي در آن نگهداري مي شود.