. نما

۱-۱. كليات

۱-۱-۱. تعریف کلی:

در لغت‌نامه دهخدا به صورت ظاهری هر چیزی که در معرض دید است، نما می‌گویند. در ساختمان‌سازی به سوی بیرونی یک ساختمان، نما گفته می‌شود. در حقیقت نما به ظاهر بیرونی ساختمان و قسمت‌هایی از ساختمان گفته می‌شود که از خارج ساختمان رویت می‌شود. یا به عبارت دیگر، نما ضلعی از ساختمان است که در معرض دید عموم و در تماس با فضاهای عمومی شهر قرار دارد. نقش نما، تفکیک زندگی خصوصی از زندگی شهری است. نماها تعریف‌کننده فضای خیابان و یا میدان بوده و به همین دلایل از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردارند چراکه در حقیقت نما جزئی از بدنه شهری است.

۱-۱-۲. اجزاء:

معمولا نمای ساختمان از لایه خارجی که ممکن است سنگ، سرامیک، ورق، آجر و … باشد به همراه ملات ماسه سیمان یا زیرسازی فلزی متصل به سازه با جوش، تشکیل شده است.

۱-۱-۳. انواع:

نماها را می‌توان بر حسب متریال به کار گرفته شده در آنها و نحوه اجرا به انواع گوناگونی که برخی از آنها در زیر اشاره شده است، تقسیم کرد:

- نمای آجری

- نمای سنگ

- نمای کامپوزیت

- نمای سرامیک

- نماهای سیمانی که انواع مختلف دارد.

۱-۱-۴. کاربردها:

- حفاظت که اولین و قدیمی‌ترین وظیفه نما است و عبارت است از محافظت ساکنین و سازه ساختمان در مقابل تهدیدهای بیرونی مانند عوامل جوی نامساعد مانند سرما و گرما، باد، جانوران، سر و صدا و …

- ایجاد ارتباط بین درون و بیرون ساختمان جهت ورود نور و هوای تازه از طریق درب و پنجره‌ها که عنصری از نما محسوب می‌شود و همچنین ایجاد دید محیط بیرون برای ساکنان داخل ساختمان.

- جزئی از یک فضای شهری است و بنابراین نمادی از تاریخ و تمدن ساکنان شهر می‌باشد.

- انسان بصورت فطری زیبایی را دوست داشته و به سمت آن جذب می‌شود. بنابراین ایجاد نماهای هنری و خلاقانه و زیبا باعث ایجاد احساس خوب و نشاط در ساکنان ساختمان شده و آنها را به زندگی در آنجا جذب و علاقمند می‌کند.

۱-۲. نمای آجری

۱-۲-۱. تعریف:

نمای آجری به نمایی گفته می‌شود که پوشش نهایی آن از آجر تهیه شده از خاکهای رس، شیل و .. ‌باشد.

۱-۲-۲. کاربردها:

آجر به عنوان یک عنصر زیبا و قابل انعطاف در دستان مهندس معمار موجب خلق آثاری زیبا و ماندگار در هر معماری شده و روح اصالت و زندگی را به ساختمان امروزی می‌دهد. آجر که از دیر باز مورد استفاده بوده، حس نوستالوژی در بیننده ایجاد می‌نماید. ویژگی فیزیکی و شیمیایی آجر از یک سو و تولید آسان و سازگاری با طبیعت این سرزمین از سوی دیگر، زمینه را برای کاربرد فراوان آن در معماری ایران مهیا ساخته است (شکل‌های ۱ تا ۳).

۱-۲-۳. مزایا و معایب:

۱-۲-۳-۱. مزایا:

- تولید آسان با توجه به مواد اولیه در دسترس

- قیمت مناسب

- برای اجرا نیاز به ابزارهای خاص ندارد.

- رنگ های طبیعی و غیر قابل تغییر در برابر اشعه خورشید.

- همخوانی با هنر معماری ایرانی

- مقاومت در برابر آتش سوزی و مقاومت در برابر ضربه

۱-۲-۳-۲. معایب:

- نسبتا وزن آن زیاد است.

- در بعضی انواع شاهد شوره زدن نما هستیم.

- در بعضی انواع (سنتی) بعد از گذشت مدت زمانی، آجر آلودگی‌های هوا را به خود گرفته و تیره و کثیف می‌شود که نیاز به شستشو دارد و کار مشکل می‌باشد.

۱-۲-۴. اجزاء تشکیل دهنده:

• مشخصات فنی: آجرها خود به دو دسته آجرهای رسی و آجرهای شیلی تقسیم می‌شوند. آجرهای رسی نیز به دو دسته آجرهای نسوز و آجرهای سنتی تقسیم بندی می‌گردند.

آجر نسوز نوعی آجر است که از خاک‌های چینی و نسوز تولید شده و با ساختار مولکولی متراکم و ظریف در دمای ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد ساخته می‌شوند. ویژگی اصلی این آجر مقاومت حرارتی بالای آن است که باعث می‌شود در کوره‌ها و عایق‌کاری صنعتی کاربرد فراوان داشته باشد. البته از نوع معمولی آن امروزه در نماهای آجر ساختمان استفاده می‌شود. آجر نسوز به طور کلی به دو نوع معمولی و ویژه تقسیم می‌شود. نوع معمولی آن که در نما نیز کاربرد دارد به انواع آجرهای نسوز سیلیسی، آجرهای نسوز قلیایی و آجرهای نسوز آلومینیومی تقسیم می‌گردد. از مزایای آجرهای نسوز می‌توان به این موارد اشاره نمود:

- شوره و آلونک نمی‌زنند.

- جذب آب پایین داشته و در نتیجه در برابر شرایط جوی بسیار پایدار است.

- مستحکم و مقاوم در برابر آتش‌سوزی می‌باشد.

- در برابر اشعه UV تغییر رنگ نمی‌دهند.

- به دلیل نبود ناخالصی در موارد مصرفی نما و پخت با دمای بالا، ترک خوردگی و پوسیدگی پیدا نمی‌کنند.

- نسبتا عایق می‌باشند.

این آجرها در ابعاد مختلف تولید و به بازار عرضه می‌شوند، ولی معمولا ابعاد ۲۷ × ۵۵ × ۲۲۰ و ۲۷ × ۷۰ × ۲۲۰ و   ۲۷ × ۷۰ × ۳۱۰ میلیمتر پر کاربردترند. البته نوع L شکل آن نیز تولید می‌شود.

اخیرا بعضی از کارخانجات اقدام به تولید انواع آجر نسوز صفحه‌ای تزئینی در ابعاد بزرگ نیز نموده‌اند. از دیگر مزایای این آجرها این است که چون در تولید آنها فقط از خاک معدنی استفاده می‌شود و مواد دیگری مانند اخرا و رنگ مصنوعی به آن اضافه نمی‌گردد و رنگ آنها در اثر پخت در کوره ایجاد می‌شود، لذا در اثر مرور زمان رنگ پریدگی پیدا نمی‌کنند و رنگ آنها ثابت است. این آجرها دارای تنوع رنگی نیز می‌باشند (در نوع انگلیسی ۵ رنگ و در نوع شاموتی ۳ رنگ) و می‌توان آنها را به صورت تک رنگ و یا ترکیبی استفاده کرد.

آجر شاموتی یکی از انواع آجر نسوز است که از اکسید سیلیسیوم و اکسید آلومینیوم ساخته می‌شود و انواع مختلفی دارد. ماده اولیه اصلی آجرهای شاموتی، رس است. بخشی از رس می‌بایست تحت عملیات پیش پخت قرار بگیرد که این کار در دمای ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد و در کوره‌های قائم یا کوره‌های دوار و با کوره‌های تونلی صورت می‌گیرد. محصول این فرایند شاموت است که می‌باید خرد و دانه‌بندی شود. شاموت دانه‌بندی شده سپس با مقدار مناسبی رس و آب مخلوط می‌شود. مراحل بعدی عبارتند از شکل دهی، خشک کردن و پختن. پخت آجرهای شامپوتی معمولاً در دمای ۱۲۵۰ تا ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد و در کوره تونلی صورت می‌گیرد.

نکته ۱: آجر نمای نسوز قرمز در چهار کد رنگ روشن، قرمز، جگری و تیره تولید می‌شود که بیشتر به صورت اتفاقی و معروف به نمای انگلیسی و یا با حذف یک کد رنگ به نام نمای آمریکایی کار می‌شود.

نکته ۲: امروزه و با پیشرفت تکنولوژی نانو پای این فناوری به حوزه ساختمان و از جمله نما نیز باز شده است. به طوری که برخی از آجرهای نما بوسیله پوشش‌های آبگریز نانو تقویت می‌شوند. این پوشش‌های نانو ضمن حفظ قابلیت تنفس سطوح باعث محافظت از سطوح در برابر عوامل محیطی، امکان شستشوی لکه‌های چربی و روغن و جلوگیری از ایجاد کپک و جلبک می‌شود. این ترکیبات علاوه بر حفظ ظاهری سطح باعث ایجاد عدم چسبندگی در سطح شده و آب و چربی و سایر آلودگی‌ها را از آن دور می‌کند و باعث می‌شود نما کثیف نشود.

آجرهای سنتی: ساده‌ترین تعریفی را که بخواهیم برای آجر بگوییم آن است که آجر، سنگی است مصنوعی که پختن خاک رس به شکل آجر و با استخوان بندی رنگ به دست می‌آید و ابعاد آن مطابق احتیاج ما قابل تغییر می‌باشد.

در ایران در هر جایی که سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده آجر پزی و مصرف آجر معمول شده است. در فرش کردن کف ساختمان از آجری به نام ختائی به ابعاد ۵ × ۲۰ × ۲۰ سانتیمتر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۵ × ۴۰ × ۴۰ سانتیمتر استفاده می‌شد. امروزه نیز محصولات سنتی نما به سه صورت سنتی دستی، محصولات سنتی لعابدار و محصولات ماشینی تولید و استفاده می‌شوند. آجرهای سنتی معمولا در دمای ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد پخت می‌شوند و به صورت پلاک با ابعاد حدود ۲/۷ × ۵ ×۲۰ سانتیمتر و … تولید می‌شوند. در مورد آجرهای سنتی موارد زیر باید در نظر گرفته شود .

خواص مکانیکی: حداقل تاب فشاری آجرهای رسی طبق استاندارد شماره ۷ ایران مطابق جدول ۱ است. استفاده از آجرهای غیر استاندارد در صورتی مجاز است که دست کم تاب فشاری آن ۸۰% مقادیر مندرج در استاندارد ایران باشد.

شکل ۱. پوشش نمای خارجی ساختمان با استفاده از آجرنما

جدول ۱.

خواص شیمیایی: محیط‌های شیمیایی قبل از آنکه روی آجر تاثیر بگذارند ملات آن را تخریب می‌نمایند. لذا استفاده از ملات مناسب در فضاهایی که به نحوی مواد شیمیایی در آن جاری است از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از آجرهای لعاب‌دار نیز مانع جذب مواد مخل می‌شوند. با توجه به آنچه که گفته شد، آجر نمای با کیفیت باید دارای استقامت و رنگ دائمی باشد و در اثر عوامل طبیعی مورد تخریب قرار نگیرد.

آجرهای شیلی: این نوع آجرها نیز آجرهایی هستند که در ساخت آنها از پودر رنگ شیل استفاده می‌شود. شیل سنگی است که به راحتی ورقه ورقه می‌شود یا به عبارتی در امتداد سطوح معینی شکسته می‌شود. با تغییر مقدار سدیم، پتاسیم، کلریت و AL₂O₃ در معادن متفاوت آجر نمای منتج از این سنگ نیز رنگ‌های مختلفی پیدا می‌کند. آجر نمای حاصل از پخت شیل مشکلات آجرهای سنتی که از خاک رس تهیه می‌شود مانند مقاومت پایین، جذب آب بالا و تغییر رنگ نامناسب که آثار نامطلوبی در نمای ساختمان دارد را نخواهد داشت زیرا کانی‌های شیل فاقد هرگونه رنگهای ترکیبی بوده و آجر نمای تهیه شده از شیل دارای رنگ ثابت و عدم تغییر رنگ در طول زمان متمادی و مقاومت مکانیکی بالا و جذب آب مناسب جهت جلوگیری از ریزش پوسته آجرنما و همچنین مقاومت لازم در مقابل ایجاد سطح برفکی و شوره بر روی آجر نما، مقاومت در مقابل یخ زدگی در مناطق سرد سیر و پر باران کوهستانی می‌باشد.

جدول ۲.

جدول ۳.

شکل ۲. استفاده از آجرهای سنتی، علاوه بر زیبایی ، حس نوستالژی را نیز به انسان منتقل می‌کند.

شکل ۳. نمایی از یک ساختمان که در آن از آجرهای نسوز استفاده شده است.

توضیح در مورد بندکشی: نقش بندکشی، پذیرش انبساط و انقباض سطحی، موضعی و توزیع آن به طور یکنواخت در نمای ساختمان است، علاوه بر آن بندکشی باید مانع ورود آب و نفوذ رطوبت به قشرهای داخلی دیوارها و سایر قطعات ساختمان گردد. از این رو ملات بندکشی باید ریزدانه و پرمایه باشد تا مانع ایجاد خاصیت جاذبه مویی شود. بندکشی به عنوان کار نهایی باید جذابیت منظر را کامل به اتمام برساند. عرض بند آجرها بر اساس طرح انتخابی ۸ تا ۲۰ میلیمتر می‌باشد که باید قبلاً محل اجرای آن با برس تمیز گردد و پیش از شروع کار مرطوب و آبپاشی شود. حداقل عیار سیمان بندکشی شامل ۴۰۰ کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب می‌باشد، قطر سنگدانه نباید از ۱ میلیمتر بیشتر باشد.

نکاتی در مورد نحوه بندکشی آجرها:

- قبل از نصب آجرها محل اتصال آجر بر روی دیوار باید مرطوب گردد.

- حداقل و حداکثر ملات‌خور پشت آجر بین ۲ تا ۴ سانتیمتر باشد.

- بهترین دما جهت نصب بین ۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است و هرگز در زمان یخبندان نباید عملیات نماکاری انجام شود.

- ماسه و آب مورد استفاده در ملات ها باید عاری از هر گونه مواد آلی باشد.

- مناسب ترین زمان جهت بندکشی حداقل چند هفته بعد از نصب آجرها است.

- قبل از بندکشی محدوده مورد نظر باید مرطوب گردد.

- بهترین زمان برای استفاده از ملات آماده شده، جهت بندکشی حداکثر ۵/۲ ساعت می‌باشد.

- به منظور همگن شدن ملات مناسب برای بندکشی حداقل چند دقیقه باید آن را ورز داد.

- هیچ گاه از صفحه ملات برای این منظور استفاده نشود.

- هنگام بندکشی باید ملات را روی قلم بندکشی قرار داد و سپس آن را بین شیار دو آجر فرو برد.

- هرگز نباید از دستمال مرطوب به منظور تمیز نمودن اضافات ملات بین شیارها استفاده نمود.

- بهترین گزینه بکار بردن برس، پس از گذشت ۲ ساعت می‌باشد.

- چنانچه از رزین به منظور ضد آب نمودن آجر استفاده شود باید سازه کاملا خشک باشد.

مشخصات آجرها بر اساس استاندارد ملی ایران:

استاندارد ملی ایران به شماره ۷ ویرایش چهارم تحت عنوان (آجر رسیريال ویژگی‏ها و روش‏های آزمون) مشخصات فنی و کیفی محصول آجر رسی را برای الزام واحدهای تولیدی و نیز گاهی دست اندرکاران و ذینفعان ساخت و ساز مشخص نموده است. این استاندارد ملی با تعریف و طبقه‏‌بندی به سه گروه اصلی و ۸ گروه فرعی تقسیم‌‏بندی می‌شود و برای هر نوع مشخصات کیفی خاص خود را تعریف می‏کند که آگاهی از این شرایط و ویژگیها فرآیند خرید و انتخاب را بر اساس نوع و محل مصرف میسر و ممکن می‏سازد. روش‏های آزمون استاندارد برای تعیین ویژگی‏های کیفی و نیز موضوع با اهمیت نشانه‌‏گذاری که راهنمای استاندارد خریدار و مصرف‏ کننده از نام و نوع آجر می‏باشد از موارد مطروحه در این استاندارد می‏باشد. در زیر به اختصار به ذکر این ویژگی‌ها و مشخصات برای انواع آجر رسی بر اساس استاندارد پرداخته می‏شود:

طبقه‌بندی: آجرهای رسی بر حسب محل مصرف به سه دسته اصلی تقسیم ‏بندی می‏شوند:

آجر مهندسی: این نوع آجر به دو دسته توپر و سوراخ‏دار و هرکدام بر حسب مقاومت فشاری به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم‏بندی می‏شوند.

آجرنما: این نوع آجر به دو دسته متعارف و پلاکی و هرکدام به دو دسته توپر و سوراخدار و بر حسب مقاومت فشاری به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم‌بندی می‏شوند. قابل ذکر است که آجرهای نمای پلاکی می‏توانند به شکل‏های هندسی مختلف و با سطوح لعاب‏دار نیز تولید شوند.

آجر توکار‌: این نوع آجر بر حسب محل مصرف به دو نوع باربر و غیرباربر، و هرکدام نیز به دو دسته توپر و سوراخ‏دار تقسیم‌بندی می‏شوند.

نکته مورد توجه در استاندارد این مسئله است که تولید بر اساس نیاز مشتری صورت می‏گردد و درازا، پهنا و بلندی آجر بنا به سفارش خریدار تعیین می‏شود ولی بر اساس اندازه اسمی اعلام شده از سوی تولیدکننده، رواداری در هر بعد مطابق با جدول ۴ می‏باشد:

جدول ۴. مشخصات اندازه انواع آجر

ولی در استاندارد اشاره گردیده است که ابعاد ترجیحی انواع آجر بصورت مدولار مطابق اندازه‏های جدول ۵ بر حسب میلی‏متر است:

جدول ۵. ابعاد ترجیحی انواع آجر

 از نظر هندسه، مساحت و مشخصات سوراخ‏های آجر مشخصاتی بر اساس جدول ۶ مورد توجه قرار می‏گیرد.

جدول ۶. مساحت و مشخصات سوراخ‌های انواع آجر

 از دیگر ویژگی‏های مورد اشاره در خصوص ویژگی‏های ظاهری و حدود مشخص شده در این استاندارد موارد مربوط به تحدب و تقعر آجرها می‏باشد که در جدول ۷ بیان شده است.

جدول ۷. ویژگی ظاهری انواع آجر

 یکی از مهمترین آیتم‏های فنی مربوط به آجر مربوط به مقاومت فشاری این محصول می‏باشد. ویژگی‏های این محصول بر اساس نوع آجر مطابق با جدول ۸ است. این ویژگی‏های مقاومت فشاری آجر برای هر نوع شکل آجر اعم از توپر و سوراخ‏دار تفاوتی ندارد.

جدول ۸. ویژگی مقاومت فشاری انواع آجر

 ویژگی بعدی با اهمیت در مورد محصول آجر، جذب آب می‏باشد که نقش اساسی در استحکام و دوام دیوارهای آجری ایفا می‏کند. این ویژگی نیز به مانند دیگر ویژگیهای استاندارد بر اساس نوع محصول متفاوت است. (جدول ۹)

 جدول ۹. ویژگی جذب آب انواع آجر

 در هر صورت جذب آب هر نوع آجر نباید کمتر از ۸ % باشد.

ویژگی بعدی مورد آزمون در خصوص آجر آزمون نمک‏های محلول در آب می‏باشد. این آزمون برای آجرهای توکار ضرورتی ندارد، اما در مورد آجرهای مهندسی و نما بر اساس آزمون استاندارد نباید ۰/۶ درصد بیش‏تر باشد.

آزمون استاندارد دیگر آجر، آزمون یخ‌زدگی می‏باشد که به درخواست خریدار و یا در صورت برآورده نشدن و مردود شدن در آزمون جذب آب الزام می‏یابد. ولی در حالت کلی این آیتم جزو موارد الزامی استاندارد آجر نمی‏باشد. براساس روش آزمون مورد اشاره در استاندارد ملی درصد افت وزنی آجر نباید بیش‏تر از سه درصد وزنی باشد.

همچنین از نظر بصری سطوح آجرهای نما هنگامی که از فاصله یک متری تحت زاویه ۴۵ درجه در زیر نور فلورسنت مشاهده می‏شود باید عاری از ترک، لب‏پریدگی، حفره، پوسته‏شدگی، دانه‏های سنگی کوچک، ذرات آهک منبسط شونده (آلوئک) و هرگونه ناهمواری سطحی باشد.

از موارد بسیار حائز اهمیت در استاندارد آجر و بطور کلی تمامی استانداردهای محصولات مختلف الزام نشانه‏ گذاری و آگاه‏‌سازی مشتری از نوع و ویژگی‏های محصول است که در مورد محصول آجر موارد زیر بر روی هر قالب آجر حک می‏شود که در موقع خرید با بررسی چشمی این عبارات و تطبیق آن با نیازهای سازه و ساختمان می‏توان خرید مناسب بر اساس نوع و محل مصرف آجر بر اساس ویژگی‏ها و مشخصات فنی اعلام شده و استاندارد هر نوع آجر باشد. علاوه بر هر کدام از موارد زیر واحد تولیدی موظف است در صورت اخذ نشان استاندارد نسبت به حک این نشان روی تک تک آجرها اقدام نماید.

جدول ۱۰. کد شناسایی انواع آجر

• اصطلاحات بازار و نکات مهم خرید: کیفیت آجر: چیزی که علاوه بر ظاهر آجر باید به آن توجه شود کیفیت آجر می‌باشد به این معنا که علاوه بر ظاهر بدون ایراد و استقامت مناسب در برابر فشارهای وارده باید در برابر عوامل طبیعی مانند برف و باران و رطوبت و … ماندگاری داشته باشند و تحت تاثیر قرار نگیرند.

نوع رنگ: رنگ آجر نما باید طبیعی و دارای پایداری بسیار باشد و مغز آجر همرنگ سطح آجر باشد تا در اثر سایش رنگ آجر تغییر نکند.

دوام و پایداری: یک راه شناخت آجر صدای زنگ مانندی است که از برخورد دو آجر باهم شنیده می‌شود و نشان می‌دهد فرایند پخت آجر به خوبی انجام شده است.

درصد جذب آب: درصد وزنی جذب آب در آزمایش ۲۴ ساعته در آجرهای ماشینی نباید از ۱۶ و در مورد آجرهای دستی از ۲۰ بیشتر شود و در هر دو نوع آجر از ۸ کمتر نباشد.

در هر صورت در هنگام خرید به استاندارد بودن آجر و همچنین منطبق بودن آن بر نیاز پروژه و نقشه‌های نما باید دقت شود.

• شرایط حمل و نگهداری کارگاهی: در هنگام بارگیری و حمل باید دقت شود تا از ضربه خوردن و شکستن آجرها جلوگیری شود. در هنگام تخلیه و جابجایی در کارگاه این مورد باید رعایت شود. در صورتی که آجر در کارتن‌های کاغذی بسته‌بندی شده باشد باید از خیس شدن کارتن‌ها اجتناب شود، زیرا سبب از هم باز شدن و متلاشی شدن کارتن‌ها می‌شود. از کثیف شدن و آلوده شدن آجرها اجتناب شود.

۱-۲-۵. نحوه اجرای کلی:

نماهای آجری به دو صورت تر یا خشک کار می‌شوند. در سیستم نمای خشک برای اتصال آجرها از ملات استفاده نمی‌شود. بلکه برای اتصال آجرهای مخصوصی که در این سیستم به کار می‌روند از تجهیزات فلزی مانند ریل استفاده می‌شود. از مزایای این سیستم می‌توان به افزایش سرعت اجرا به دلیل استفاده از چارچوب‌های فلزی (زیرسازی فلزی) که الگوی اجرای نما محسوب می‌شوند و همچنین کاهش ضایعات ساختمانی و کاهش اتلاف انرژی می‌توان اشاره کرد. زیرا در این سیستم ابتدا یک عایق حرارتی به طور مستقل با اتصال مکانیکی یا چسب به بدنه ساختمان محکم می‌شود. سپس چارچوب با اسکلت نگهدارند که از جنس چوب، فولاد یا آلومینیوم می‌باشد به ساختمان متصل شده تا نمای خشک با رعایت فاصله از عایق حرارتی بر روی چارچوب نگهدارنده قرار گیرد. فضای خالی که بین نما و عایق قرار دارد، خود بهترین عایق حرارتی می‌باشد. اجرای این سیستم به دلیل عدم استفاده ار ملات در قسمت‌های مرتفع ساختمان بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از سایر نماها می‌باشد. البته باید در نظر داشت که این سیستم برای خانه‌های مسکونی کم ارتفاع پر هزینه است و معمولا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. معمولا بسته به نوع طراحی نما ممکن است اجرای نما به صورت تر صورت پذیرد. آجرنمای تر نیز ممکن است به صورت دوغابی یا ملاتی اجرا شود. ولی به طور کلی می‌توان مراحل اجرای نما را به شرح زیر بیان نمود.

- تراز نمودن دور تا دور کار (زیرکار)

- اجرای صحیح سنگ ازاره با فاصله حدود ۶ سانتیمتر از سفت کاری

- شمشه گیری و سیمان کشی و انداختن قپان

- اجرای آجر چینی در صورت لزوم هره چینی و سپس آجر راسته

- ریختن دوغاب پشت آجر سپس چک کردن و بعد کشیدن ملات ماسه بادی (نرمه) با شمشه ملات

- قاب بندی دور و بالای کار با آجر ال و هره و در نهایت اجرای قرنیز لبه دیوارها

- بندکشی

- شستشو

اولین قدم تراز نمودن زیر سنگ ازاره با توجه به کدهای محوطه سازی در قسمت مجاور ساختمان است. البته اگر کار از پایین (همکف) شروع نشود. معمولا ابتدا یک هره به صورت آبچکان اجرا می‌شود و از روی آن آجرچینی شروع می‌شود. جهت اجرای این هره نیز معمولا نبشی کشی و رابیتس بندی در لبه پایین سقف اول اجرا شده و آجر روی رابیتس اجرا می‌گردد. معمولا برای تراز کردن زیر سنگ ازاره از شمشه گیری با ملات ماسه سیمان استفاده می‌شود. مرحله دوم نصب سنگ ازاره است. برای نصب سنگ نما باید در اجرای سفت کاری تا سطح نصب اولین رج به اندازه ۶ سانتیمتر، ۳ سانتیمتر برای ملات و ۳ سانتیمتر برای ضخامت سنگ (اگر ضخامت سنگ زیاد باشد) در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر کرسی چینی تا تراز زیر سنگ (محل نشستن سنگ) با ریشه پیش آمده ساخته شود و پس از رسیدن به تراز نشستن سنگ ۶ سانتیمتر عقب نشینی داشته باشد و ادامه سفت کاری انجام شود. در مواردی پس از اجرای سنگ ازاره امکان استفاده از قرنیز با فیتیله سنگی به اندازه ۱ تا ۲ سانتیمتر که امروزه تخم مرغی گفته می‌شود وجود دارد. پس از نصب سنگ ازاره عمل شاقول کردن دو نبش قطعه اولین و آخرین سنگ رج اول با شاقول سنگی برای ساختمان‌های کوتاه انجام می‌شود. (قپان اندازی) اما برای ساختمان‌های بلند با استفاده از شاقول دهی توسط دوربین تئودولیت روی تیرک چوبی که به طور مقاوم بر سطح دست انداز بام مستقر شده یا موارد مشابه دیگر این کار انجام می‌شود. سپس آجر چینی بر اساس این ریسمان قائم و همچنین ریسمان افقی که بین ابتدا و انتهای هر ردیف آجر کشیده می‌شود، شروع می‌گردد. ابتدا با شمشه ملات مخصوص که دارای ضخامتی به اندازه بند خواسته شده در نقشه می‌باشد، تهیه می‌گردد. ملات نرم (ترکیب ماسه بادی و سیمان) روی رج قبلی کشیده می‌شود و سپس آجر رج بعد روی این بند نصب می‌شود و عمل دوغاب ریزی انجام می‌گردد.

البته به جهت درگیری و چسبندگی بهتر پوسته نما به سازه اصلی و سفت کاری معمولا توصیه می‌شود اجرای نما کاری همراه دیوار اصلی انجام شود و در این نما که به صورت ملاتی اجرا می‌شود در هر چند رج بند دیوار اصلی و نما با هم یکی شده و باهم ملات‌ریزی و بندکشی می‌شود که موجب اتصال بهتر نما به سازه می‌شود. ولی معمولا این روش کمتر استفاده می‌شود. برای اتصال نمای اجری به سفت کاری توصیه می‌شود که از مفتول‌های فلزی که در بین رج‌های دیوار اصلی کوبیده می‌شود و سر آزاد آن در دوغاب پشت آجر نما قرار می‌گیرد استفاده شود.

نکاتی که در نماچینی آجری باید در نظر گرفته شود به این شرح است:

- تمیز کردن سطح زیرین نما قبل از نماکاری از هر نوع آلودگی نظیر گردو خاک، شوره زدگی، دوده گرفتگی و …

- برای جلوگیری از جذب آب ملات توسط آجرهای نما، زنجاب کردن آجرها و نیز بکارگیری ملات با نسبت آب و سیمان و ماسه مناسب با قدرت چسبندگی و مقاومت مناسب بخصوص در فصول گرم ضروری است.

- انجام نما کاری در شرایط محیطی مناسب (۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد) و بدون یخبندان صورت گیرد.

- آجرهای مصرفی باید فاقد هرگونه ترک خوردگی ، شوره زدگی و آلودگی شیمیایی باشند.

- استفاده از سیمان‌های ضد سولفات برای مقابله با حمله سولفاتها و جلوگیری از آسیب دیدگی و تخریب نما توصیه می‌شود.

- نصب آبچکان و قرنیزهای شیب‌دار با شیب به داخل جهت جلوگیری از نفوذ آب به داخل نما و همچنین تمیز ماندن نما ضروری است.

- بندکشی صحیح و اصولی با ملات ریزدانه و پرمایه نما و دیوار زیرین ضروری است.

- حداقل و حداکثر ملات‌خور پشت آجر بین ۲ تا ۴ سانتیمتر است.

- عرض بند آجرها بر اساس طرح انتخابی بین ۸ تا ۲۰ میلیمتر می‌باشد و حداقل عیار سیمان بندکشی ۴۰۰ کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب است. توجه شود که ممکن است آجرها از سمت کله نیز دارای بند باشند که کار را زیباتر می‌نماید. (تمام بند دار)

۱-۲-۶. پرسنل و مدت زمان اجرا:

معمولا یک اکیپ ۳ نفره شامل یک نفر استادکار، یک نفر کارگر بر دست و یک نفر کارگر جهت ساخت و بالا کشیدن مصالح مورد نیاز است. البته بسته به شرایط کار و سرعت مورد نیاز برای اجرا می‌توان تعداد اکیپ‌های کاری را افزایش داد.

۱-۲-۷. دستگاه‌های مورد نیاز برای اجرا:

ابزاری مانند شمشه ملات در ضخامت‌های مختلف، قلم مخصوص بندکشی، فرز و یا دستگاه برش آجر، طناب و قرقره و یا بالابرهای کوچک و … (شکل ۴).

شکل ۴. برخی از وسایل مورد نیاز جهت اجرای نمای آجر

۱-۲-۸. هزینه‌ها:

۱-۲-۸-۱. هزینه مواد، مصالح و حمل در واحد معمول:

شرح قیمت آجرهای نسوز نما در ابعاد مختلف در جدول‌های ۱۱ و ۱۲ بیان شده است.

جدول ۱۱. قیمت آجرهای نسوز نما

جدول ۱۲. قیمت آجرهای نسوز نما

نکته: قیمت‌ها به صورت تقریبی و مربوط به درب کارخانه است و هزینه حمل و مالیات بر ارزش افزوده نیز در نظر گرفته شود. در صورت تمایل به خرید، قیمت‌گیری مجدد انجام شود.

۱-۲-۸-۲. دستمزد پرسنل اجرایی:

معمولا دستمزد اجرا بستگی به نقشه نما و طرح‌دار و ساده بودن و ارتفاع نما و … دارد. همچنین معمولا دستمزد ساده چینی‌ها به صورت متر مربع و هره‌ها و آجرهای ال بصورت متر طول تعیین می‌گردد.

۱-۲-۹. شرایط جوی مناسب:

بهترین شرایط کار در دمای بین ۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. همچنین باید از کار کردن در هنگام وزش شدید باد و یا در هنگام یخبندان خودداری کرد. پیشنهاد می‌شود که در روزهای سرد نماهای رو به آفتاب و در روزهای گرن نماهای پشت به آفتاب کار شود.

۱-۲-۱۰. شرایط نگهداری پس از اجرا:

روش تمیز کردن نمای ساختمان:

- زمانی که جرم روی نما ناچیز و سطحی است، می‌توانیم روی آن آب بپاشیم و هنگام حرکت آب از بالا به طرف پایین، با سنباده غیر سیمی یا مویی و در مواردی سنگ‌ساب دستی، سطح را سایش دهیم. سپس با آب گرفتن جرمها، نما را تمیز کنیم. – اگر جرم روی نما زیاد باشد، یا نما به رنگ روغنی آغشته باشد و یا مورد دیوارنویسی واقع شده باشد، برای تمیز کردن آن، از روش تمیز کردن مکانیکی و وزش ماسه‌ای با فشار دستگاه استفاده می‌کنیم. در این روش، باید فشار ماسه‌ای به حدی باشد که نما دچار خلل و فرج‌های ریز نکند. معمولا این روش برای نماهایی مفید است که مصالح سخت دارند؛ مانند سنگ‌کاری‌های تزئینی. در این دستگاه، چهار نوع شلنگ با قطرهای مختلف وجود دارد که از آنها برای زدودن جرم استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که نوع ماسه‌های به کاررفته در این عمل باید غیر سیلیسی باشد تا برای کارگران زیان آور نباشد و همین طور غبارهایی را که از ماسه به وجود می‌آید، باید پس از پایان کار با آب شسته و تمیز نمود. بدیهی است که پاشیدن آب ممکن است از درزها به قسمتهای داخلی ساختمان اثر کند. در آخر نیز توجه گردد که برس‌های مکانیکی که با چرخش و حرکت دورانی سطح را تمیز می‌کنند باید با دقت انجام شوند تا اولاً امواجی در سطح نما بوجود نیاید و ثانیا گرد حاصله برای کارگران زیان آور نباشد.

تمیز کردن نما با مواد شیمیایی :

برخی از مواد شیمیایی و نمک‌ها می‌توانند در نماهای سنگی، آجری و نما با مصالح دیگر، خسارت کلی وارد آورند و باعث تخریب آنها و یا به وجود آمدن لکه و حفره هایی در سطوح شوند که بین آنها به موارد زیر اشاره می‌شود:

- اسید رقیق فلوئوریدریک: این اسید را به مقدار ۱۰% با آب مخلوط می‌کنیم و با قلم یا فرچه بر سطحی که قبلا با آب خیس شده است، می‌مالیم. سپس با برس چرمی سایش می‌دهیم و بلافاصله با آب می‌شوییم.

- اسید فسفریک: برای پاک کردن زنگ آهن، محلول اسید فوق را با سمپاش و یا برس به سطحی که قبلا خیس کرده‌ایم، می‌زنیم و با برس نرم دیگری بر روی آن می‌کشیم و بلافاصله آن را با آب شستشو می‌دهیم. این اسیدها سطح شیشه را می‌خورند و دچار یخ‌زدگی می‌کنند. به این ترتیب، جلای سنگهای نما در کنار پنجره و یا نماسازی رو کار از بین می‌رود. در ضمن، تخته‌های زیر پایی را فاسد و در بعضی موارد سوراخ می‌کند. پاشیدن این اسید بر دست و بدن، سبب سوختگی شدید می‌شود.

- تمیز کردن بوسیله بخار آب: با دستگاه، آب گرم و بخار را بر سطح کار می‌پاشیم. برخی از موارد سطح نما در بخار آب حل و شسته می‌شود، اما استفاده از این روش از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. قبل از استفاده از مواد شیمیایی جهت تمیز کردن کل نما، سطح کوچکی را به طور آزمایشی تمیز می‌کنیم و پس از اطمینان از اینکه اشکالی پیش نخواهد آمد، نما را پاک خواهیم کرد. در مواردی، استفاده از آب تنها، سبب انتقال نمکها از دل کار بر سطح کار می‌شود که در این صورت، سطح کار دائم شوره می‌زند.

تمیز کردن دوده از نما با شستشو:

- لکه‌هایی را که از دوده بخاری حاصل می‌شود، می توان با آب گرم و مواد کف کننده، به ویژه صابون شست.

- چنانچه دوده چرب باشد، دو تا سه بار شستشو با آب و صابون، آن را تمیز می‌کند.

- چنانچه دوده بسیار چرب باشد، می توان از گل «مهل» یا «تالک» و یا «تری کلرواتیلن» خمیری تهیه کرد و بر سطح لکه گذاشت و پس از خشک شدن، سطح مذکور را با برس تراشید و چربی غلیظ را از آن گرفت. و باید دقت شود که این عمل در هوای آزاد انجام شود تا خطر تنفسی برای کارگران پیش نیاید. لازم به ذکر است که گرفتگی در دودکش‌های داخلی مانند آبگرمکن و بخاری به علت سطوح غیر صیقلی آنهاست. دود در خلل و فرج های آنها و بویژه در لوله‌های سیمانی نشست و پس از مدتی دودکش را مسدود می کند. معمولا از پشت بام، سنگ کیلو را با طنابی محکم به درون سوراخ دودکش می بندیم و بعد بالا و پایین می‌کشیم. با این عمل، دوده‌ها از سوراخ آن بیرون می‌ریزد. اگر پارچه زبری نیز اطراف وزنه ببندیم، جداره دودکش به مراتب بهتر پاک می‌شود. در بازار ایران نیز وسیله‌ای موجود می‌باشد که مجموعه‌ای از فنرها و وزنه است که برای تمیز کردن دودکش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پاک کردن اثرات قیر و قطران از روی نمای ساختمان:

- لکه‌های قیر و قطران را می‌توان تراشید و اثرات باقی‌مانده آن را با خمیری که از ترکیب «تالک» و یا «گل مهل» حلالی همچون «تولوئن» و یا «تری کلرواتیلن» و یا «جوهرهای معدنی» به دست می‌آید، پاک نمود. پس از خشک شدن خمیر، آن را با برس از سطح نما می‌تراشیم. به طور مسلم، چون این مواد شیمیایی است، کارکردن با آنها باید با احتیاط و دقت لازم انجام شود.

- هنگام صبح که هوا خنک است، با احتیاط کامل می‌توان با ضربه نوک کاردک، قیر را از سطح کار تراشید.

- می‌توانیم پارافین را روی محلی که قیر به صورت مذاب و لکه بر سطح آجرکاری نشسته است، بکشیم و لکه‌ها را پاک کنیم.

- لوله‌های بخاری‌هایی که گالوانیزه نیستند، در اثر آب باران و برف، زنگ آب قهوه‌ای رنگی در سطح نما ایجاد می‌کنند که با آغشته‌سازی محل به محلول پارافین، لکه‌ها از بین خواهند رفت.

- اثرات موجود از لکه‌های قهوه‌ای منگنز را نیز با یک واحد «پراکسید هیدروژن» و یک واحد «اسید استیک» که در چهار واحد آب حل شده، می‌توان از بین برد.

- در تماس چربی‌های مرطوب با نما، رنگهای خاکستری و قهوه‌ای که از صمغ چوب و یا مازوت خارج می‌شود، بر سطح نما اثر می‌کند. برای پاک کردن آنها، محلول اسید «اکزولیک» را در چهار واحد آب گرم و داغ حل می‌کنیم. سطح رنگی را با محلول به دست آمده آغشته نموده و با مالش برس سیمی، رنگ‌ها را از بین می‌بریم. مجددا یادآوری می‌شود که چون مواد مصرفی، شیمیایی هستند باید این کارها را با وسایل کامل ایمنی و توجه خاص به اصول صحیح انجام داد.

پاک‌سازی شوره آجر نما:

معمولا شوره در آجرهای نما به ۲ صورت بروز می‌کند:

- بروز شوره در اثر خشک شدن سطح: همزمان با اجرای نمای آجری و در اثر رطوبت ملات،  شوره آجر که می‌تواند منشاء نمکی و یا آهکی داشته باشد بروز می‌کند. در این‌گونه مواقع شدت بروز شوره کم بوده و در این‌گونه موارد بهترین راه حل، استفاده از زایکوسیل (Zycosil) است. این محصول همزمان با ضدآب کردن سطح، موجب ازبین رفتن شوره‌ها نیز می‌شود.

- بروز شوره در اثر تثبیت رطوبت: در فصولی از سال که خشک شدن آجر به کندی صورت می‌گیرد، املاح موجود در آجر به همراه آهک، به سطح آن آمده و در ماندگاری رطوبت تغییر حالت داده و سفت می‌شود و باعث تغییر رنگ خود آجر هم می‌شود. به این حالت زنجاب شدن گفته می‌شود. دو راه حل زیر اگرچه قطعی نیستند ولی ممکن است مفید واقع شوند:

- پاک کردن شوره‌ها با استفاده از اسید سیتریک ۳۰%، سپس شستشو با فشار ۱۳۰ بار واتر جت و نهایتا ضد آب کردن بلافاصله پس از خشک شدن.

شرایط کار: اطمینان از پاک شدن شوره‌های سفت شده، استفاده از زایکوسیل با غلظت ۱ به ۱۰ (کاملا اشباع)، انجام عملیات در بهترین زمانی که اطمینان داشته باشیم آجر در کوتاهترین زمان ممکن خشک می‌شود.

- استفاده از زایکوسیل با غلظت ۱ به ۱۵ (کاملا اشباع)، پاک کردن شوره‌ها با استفاده از اسید سیتریک ۵۰%، شستشو با فشار کم آب.

طرز تهیه محلول اسید سیتریک: پودر اسید سیتریک خوراکی را که قابل تهیه از فروشگاه‌های لوازم قنادی است، با آب ۵۰ درجه مخلوط کرده و اشباع می‌کنیم؛ به طوری که دیگر اسید قابل حل در آن نباشد. سپس آن را با مقدار مناسب آب مخلوط می‌کنیم تا به غلظت مورد نظر دست پیدا کنیم.

۱-۲-۱۱. توالی اجرا:

پس از اجرای سفت کاری (تیغه چینی دیوارهای پیرامونی) و نصب فرم پنجره‌ها می‌توان نما را اجرا کرد.

۱-۲-۱۲. کنترل کیفی و فاکتورهای تعیین کننده:

۱-۲-۱۲-۱. اجرای صحیح:

- نما کاملا شاقولی باشد.

- بندهای افقی در هر رج کاملا تراز و دارای یک امتداد باشد و کار موج نداشته باشد.

- نما فاقد شوره باشد و شسته و تمیز باشد.

- اتصال نما به سفت کاری انجام شده باشد.

- قرنیز لبه دیوارها و جان‌پناه و جلو پنجره‌ها به طور اصولی انجام شده باشد تا از کثیف شدن نما در اثر بارندگی جلوگیری شود.

- اجرای نما کاملا منطبق با نقشه نمای ساختمان باشد و رنگ‌بندی‌ها و محل هره‌ها مطابق نقشه باشد.

- از آجر مناسب و با کیفیت و استاندارد استفاده شده باشد.

- قاب‌هایی که در دور کار و یا دور پنجره‌ها با آجر ال اجرا می‌شود در طبقات متوالی کاملاً با هم همباد باشد. به عبارت دیگر بالا و پایین پنجره‌ها در هر طبقه با هم هم‌تراز باشند و بغل پنجره‌های روی هم در طبقات متوالی با هم، هم امتداد باشند.

- بندکشی با ملات مناسب (ماسه بادی و سیمان) و با عیار مناسب (۴۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب) و با قلم مخصوص بندکشی انجام شده باشد و بندها در هیچ جایی خالی نباشند.