صرف غذا از جذاب ترین بخش‌های جشن اسلاوی است

ماسلنیتسا، جشن مذهبی و عامیانه‌ای است که در گستره جمهوری‌های اسلاونژاد شوروی سابق از قبیل روسیه، اوکراین و بلاروس برگزار می‌شود و نماد وداع با زمستان و استقبال از بهار در این کشورهاست.

این جشن بزرگ که معمولا بین 28 فوریه تا 6 مارس هر سال در روسیه و دیگر کشورهای اسلاونژاد شرق اروپا برگزار می‌شود، همانند نوروز آیینی برای بدرقه سرمای زمستان و خوشامدگویی به آغاز بهار و فصل گرما است.

ماسلنیتسا در ادبیات عامه، نام محاوره ای هفته پنیر می باشد که یک هفته پیش از ایام روزه داری در روسیه که 40 روز به طول می انجامد، آغاز می شود و مردم مومن بعد از این جشن و در دوران روزه داری، از خوردن گوشت و فرآورده های حیوانی خودداری می کنند.

همانند پیشواز جشن نوروز ایرانی، در جشن ماسلنیتسا نیز آدمک چوبی به همین نام آتش زده می‌شود تا از راه رسیدن گرما به عنوان انرژی حیات بخش به همگان اعلام شود.

یکی دیگر از شباهت‌های ریشه‌ای جشن‌های ماسلنیتسا و نوروز را می توان در قدمت تاریخی آنها دانست به این معنا که هر دو جشن، از دوران های قدیم باقیمانده و پس از رواج دین های اسلام و مسیحیت در این ادیان آسمانی جذب شده، نکات منفی شان زدوده و نقاط قوت آنها از منظر آموزه های دینی تقویت شده است.

در جشن ماسلنیتسا نیز همانند جشن نوروز، دید و بازدید و سر زدن به بزرگان قوم جایگاه خاصی دارد و در یکی از روزهای این جشن، جوان‌ها به دیدار پدر و مادر خود و خانواده همسرشان می‌روند.

برخی از کارشناسان مسایل فرهنگی و دیرینه شناسان بر این باورند که جشن های مردم مناطق مختلف مجاور هم در زمان های قدیم دارای اصالتی همانند اما در شکل متفاوت بوده و شباهت های نوروز و ماسلنیتسا را نیز در همین چارچوب تبیین و توجیه می‌کنند.

صرف غذا از جذاب ترین بخش‌های این جشن اسلاوی است و شیرینی ویژه آن بلینی نامیده می‌شود که کلمه فرانسوی کرپ آن بیشتر در ایران رایج است.
در روزهای جشن، مقدار زیادی از این کیک بسیار شیرین و خوشمزه در طعم های مختلف پخته و عرضه می شود که عموما به دلیل گرد و طلایی بودن، نماد خورشید محسوب می‌گردد.

در اسطوره شناسی اسلاو ها، ماسلنتیسا جشن بر آمدن آفتاب پس از ماه‌ها تحمل سرما و هوای ابری و مه آلود است که در آن قریب الوقوع بودن پایان زمستان نیز جشن گرفته می‌شود. افزون بر این، جشن ماسلنیتسا با توجه به نام آن دربرگیرنده آیین‌های متنوعی از قبیل ماسک زنی، تفریحات برفی، سورتمه سواری و وسایل نقلیه کشیدنی بر روی برف می‌باشد که همگی به نوعی با برف و زمستان گره خورده‌اند و فلسفه برگزاری این جشن را به زبانی ساده بیان می‌کنند.

از منظر اسطوره شناسی، در آتش انداختن آدمک ماسلنیتسا، اقدامی نمادین برای دور ریختن و پشت پا زدن به خاطرات و تجربیات تلخ گذشته و پذیرفتن اندیشه ها و کردارهای خوب است.
در این جشن مردمی، رقابت جوان‌ها برای تصرف دژ برفی نیز نماد مبارزه با سختی‌های زندگی و تلاش برای فراهم کردن امکانات زندگی جدید است.

آیین های ویژه هفته ماسلنیتسا
هر یک از هفت روز جشن ماسلنیتسا نام و آداب خاصی دارد به طوری که دوشنبه به عنوان روز آغازین جشن ویژه دید و بازدید با خویشاوندان و نزدیکان بوده و کیک خاص جشن نیز در این روز به فقرا و کسان نزدیک از دست داده، اهدا می‌شود.

در روز دوم جشن نیز آیین ویژه معرفی دوشیزگان به تازه دامادها برگزار شده و در روز سوم که مصادف با چهارشنبه است، دامادها به میهمانی مادر همسرشان می‌روند و کیک ˈبلینیˈ می‌خورند.

روز چهارم جشن ماسلنیتسا که شیرین‌ترین و خاطره انگیزترین بخش از این جشن مردمی محسوب می‌شود، آغاز جشن‌های عمومی و گردش‌های دسته جمعی و حل اختلافات بین مردم بوده و در این روز همه برای تخلیه انرژی منفی جمع شده از سال قبل تلاش می‌کنند.

جمعه که پنجمین روز جشن است، اختصاص به دیدار مادر خانم از خانه داماد و دخترش دارد و در آن روز دامادها برای نمایش علاقه مندی شان به مادر همسرشان کیک ویژه ای می پزند و روز ششم نیز عروس ها به خویشاوندان داماد هدیه می دهند.

یکشنبه به عنوان آخرین روز، نقطه عطف جشن ماسلنیتسا بوده که همه همدیگر را بخشیده و به یاد رفتگان در کلیسا به دعا و نیایش می‌پردازند.

جشن ماسلنیتسا روز یکشنبه به اوج خود می‌رسد و عصر این روز زیور آلات بانو ماسلنیتسا کنده شده و وی در میان شعله‌های آتش برافروخته انداخته می‌شود.

در واقع ماسلنیتسا که در روسی (نام قدیم روسیه) یک جشن شاد و مبارک محسوب می‌شد، برای مردمی که در سطح گسترده‌ای از اروپای شرقی و آسیا این آیین را جشن می‌گیرند، یادآور روزهای شاد زمستانی سرشار از شور و شوق بسیار، بوی خوش ˈبلینیˈ، زنگ ناقوس کلیساها، سماورهای برنجی، کارناوال‌های شادی و نوشیدن چای در پای غرفه‌های رنگارنگ می‌باشد.

البته هر یک از آیین های هفته ماسلنیتسا با ترتیب خاصی برگزار شده و به مناسبت هر یک نیز ترانه‌های محلی ویژه‌ای خوانده می‌شود که به دلیل گستردگی جغرافیایی روسیه، تعداد آن‌ها بی‌شمار است.
شرکت در جشن ماسلنیتسا برای همه مردم آزاد بوده و هیچ محدویتی برای این کار از نظر طبقات اجتماعی، جنسیت و سن وجود ندارد.

می‌توان جشن ماسلنیتسا در روسیه و دیگر کشورهای اسلاونژاد را فضایی برای تجلی اصالت ذات انسانی و دور انداختن پیرایش‌ها و آرایه ناشی از زندگی ماشینی در عصر فناوری تلقی کرد.

نظر قربانی جشن ماسلنیتسا نیز به طور معمول آدمک حصیری بانو ˈماسلنیتساˈ است که لباس‌های براقی به آن پوشانده می‌شود و ˈ کوستروموˈ نامیده می‌شود که برگرفته از نام منطقه‌ای در شمال روسیه می‌باشد.

تعامل کلیسای ارتدوکس با جشن ماسلنیتسا
اما از منظر مذهبی می‌توان گفت که ماسلنیتسا، جشن کهن اسلاوها به شمار می آید که از فرهنگ و دوران قبل از ورود مذاهب تاکنون حفظ شده و پس از گرویدن اسلاو‌ها به دین مسیحیت، کلیسای ارتدوکس نیز این آیین را به جشن‌های مذهبی خود اضافه کرده و آن را هفته ماسلنیتسا، نام گذاشته است.

در ایام قدیم، دعا و نیایش برای حاصلخیزی و پربار شدن محصولات کشاورزی هسته اصلی جشن ماسلنیتسا را تشکیل می‌داد و شرکت کنندگان همگی برای دفع نیروهای شر از زندگی فردی و گروهی خود نیت می‌کردند.
اما از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی به این طرف، جشن ماسلنیتسا علائم و نمادهای رسمی مذهبی و ترس از طبیعت را از دست داد و به آیینی صرفا تفریحی و شادی بخش تبدیل شد.

بعضی از دیرینه شناسان بر این عقیده اند که در دوره قدیم، جشن ماسلنیتسا با آغاز سال نوی شمسی همزمان بوده و بیست و یکم مارس هر سال، روز در آمدن خورشید تابستانی برگزار می‌شد.
با گرویدن مردم روسیه به دین مسیحیت در سال 998 میلادی، زمان برگزاری جشن ماسلنیتسا نیز به پیش از آغاز ایام روزه بزرگ تغییر یافت و زمان برپایی آن تابع زمان شروع روزه داری شد.

البته همزمانی برگزاری ماسلنیتسا با نوروز ایرانی تا قرن 14 میلادی نیز ادامه داشت، اما به تدریج با جذب آیین‌های جشن ماسلنیتسا در مسیحیت، زمان برگزاری آن به هفته آخر فوریه تا هفته اول مارس دگرگون شد.

می‌توان گفت که ماسلنیتسا، جشنی با ویژگی‌های مخصوص به خود و شبیه جشن نوروز ایرانی است که یادآور شادی‌های زمستانی سپری شده از یک سو و اعلام آغاز بهار از سوی دیگر است که انسان‌ها را به آینده‌ای روشن نوید می‌دهد.